Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.
ΔΙΑΚΟΠΕΣ, ΤΑΞΙΔΕΨΑΜΕ

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Πέρυσι το καλοκαίρι, αποφασίσαμε να ξεφύγουμε από τα καθιερωμένα και να εξερευνήσουμε έναν μικρό παράδεισο της Ελλάδας: το Πήλιο. Και τι υπέροχη απόφαση ήταν αυτή!

Το Πήλιο δεν είναι απλώς ένας προορισμός. Είναι μια εμπειρία. Ένας τόπος μαγικός, γεμάτος πράσινο, δροσερές πηγές, λιθόστρωτα σοκάκια και μικρούς, οικογενειακούς ορμίσκους που μοιάζουν βγαλμένοι από παραμύθι. Και το καλύτερο; Είναι ιδανικό για διακοπές με παιδιά!

Το βουνό των Κενταύρων δεν είναι μόνο φθινοπωρινός ή χειμερινός προορισμός – το καλοκαίρι, τα χωριά του ζωντανεύουν με έναν μαγικό, ανεπιτήδευτο τρόπο.

Από την Πορταριά μέχρι τη Ζαγορά, κάθε γωνιά είναι μια πρόσκληση για εξερεύνηση. Ας δούμε, όμως, πιο συγκεκριμένα ποια χωριά επισκεφτήκαμε και μας μάγεψαν…

Πορταριά.

Μόλις 13 χλμ από τον Βόλο, είναι ιδανική για οικογένειες που θέλουν να ζήσουν τη μαγεία του βουνού, χωρίς μεγάλη ταλαιπωρία.

Με το που φτάνεις, νιώθεις πως έχεις απομακρυνθεί χιλιόμετρα μακριά από την καθημερινότητα.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Πανέμορφη, κομψή και οργανωμένη, με καφετέριες που σε καλούν να καθίσεις με τα παιδιά για να απολαύσετε τοπικά γλυκίσματα.

Έχει επίσης πανέμορφα μαγαζάκια με τοπικά προϊόντα (σπιτικά γλυκά, βότανα, σαπούνια ελιάς και χειροποίητα ξυλόγλυπτα), παιδικές χαρές και μονοπάτια ιδανικά για βόλτες.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Το πιο ξακουστό από αυτά είναι το μονοπάτι των Κενταύρων, μια ήπια διαδρομή μέσα στο δάσος, με ξύλινες γεφυρούλες, κρυστάλλινα ρυάκια και σκιερές διαδρομές.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Τσαγκαράδα.

Σκαρφαλωμένη στις καταπράσινες πλαγιές του ανατολικού Πηλίου, είναι ένα χωριό που συνδυάζει φυσική ομορφιά, παραδοσιακή αρχιτεκτονική και απόλυτη ηρεμία. Αποτελεί ιδανική βάση για εξερεύνηση, πεζοπορία, γαστρονομία και επαφή με τη μαγεία της πηλιορείτικης φύσης.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Το highlight;Ο υπεραιωνόβιος πλάτανος της Αγίας Παρασκευής.
Στην ομώνυμη πλατεία, βρίσκεται ο διάσημος πλάτανος ηλικίας άνω των 1.000 ετών, με περίμετρο κορμού πάνω από 14 μέτρα. Ένα ζωντανό σύμβολο του χωριού, που μαγεύει κάθε επισκέπτη με τον όγκο και την αύρα του.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.
Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Άλλα αξιοθέατα:

Η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής
Δίπλα στον πλάτανο, αυτή η όμορφη πέτρινη εκκλησία του 18ου αιώνα συνδυάζει απλότητα και μυσταγωγία.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Οι τέσσερις συνοικίες της Τσαγκαράδας
Το χωριό αποτελείται από τέσσερις βασικές συνοικίες: Άγιοι Ταξιάρχες, Αγία Κυριακή, Αγία Παρασκευή και Άγιος Στέφανος. Καθεμία έχει τη δική της εκκλησία, πλατεία και ξεχωριστό χαρακτήρα. Η πεζοπορία ανάμεσά τους είναι από μόνη της μια εμπειρία.

 Η Νανοπούλειος Σχολή

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά και ιστορικά κτήρια της Τσαγκαράδας είναι η Νανοπούλειος Σχολή, που δεσπόζει στην συνοικία των Αγίων Ταξιαρχών. Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό πετρόχτιστο νεοκλασικό κτήριο, το οποίο ιδρύθηκε το 1853 χάρη στη δωρεά του ευεργέτη Δημητρίου Νανόπουλου, Τσαγκαραδινού της διασποράς.

 Η Αχιλλοπούλειος Δημόσια Σχολή Τσαγκαράδας

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Χτίστηκε το 1864 με σκοπό να προσφέρει δωρεάν μόρφωση στα παιδιά του χωριού και των γύρω περιοχών, σε μια εποχή που η πρόσβαση στην εκπαίδευση ήταν προνόμιο των λίγων.

Το κτήριο είναι πέτρινο, διώροφο, με χαρακτηριστική πηλιορείτικη αρχιτεκτονική. Ακόμα και σήμερα, διατηρεί την αίγλη του παρελθόντος.

Μηλιές.

Οι Μηλιές είναι ένα από τα πιο όμορφα χωριά της περιοχής.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Καθίστε για καφέ και γλυκό στο «Άννα, Να Ένα Μήλο» ένα από τα πιο διάσημα cafe-bar του Πηλίου, με τοίχους διακοσμημένους με παλιές διαφημίσεις και πόστερ.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Όμορφες στάσεις στις Μηλιές είναι επίσης η Βιβλιοθήκη Μηλεών, που ιδρύθηκε το 1814, το Λαογραφικό Μουσείο, η Εκκλησία των Παμμεγίστων Ταξιαρχών και η κεντρική πλατεία.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.
Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Ωστόσο, οι Μηλιές είναι γνωστές για ακόμα ένα λόγο: για τον θρυλικό Μουτζούρη, το περίφημο τρενάκι του Πηλίου.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Ο σιδηρόδρομος κατασκευάστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα από τον πατέρα του διάσημου υπερρεαλιστή ζωγράφου Τζόρτζιο ντε Κίρικο, Εβαρίστο ντε Κίρικο, συνδέοντας το εμποροβιομηχανικό κέντρο του Βόλου με την εύφορη και πλούσια περιοχή του Δυτικού Πηλίου.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.
Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Πλέον, ο Μουτζούρης καλύπτει μια διαδρομή 16 χιλιομέτρων, από τα Λεχώνια μέχρι τις Μηλιές, προσφέροντας στον επιβάτη την ευκαιρία να απολαύσει τη μοναδική φυσική ομορφιά του τοπίου και τις περίτεχνες αρχιτεκτονικές κατασκευές, από τον Απρίλιο μέχρι τον Οκτώβριο.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Ένα από τα πιο εντυπωσιακά σημεία της διαδρομής είναι η μεταλλική γέφυρα του Ταξιάρχη ή Ντε Κίρικο.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Μπορείτε να πάτε και με τα πόδια στη γέφυρα καθώς απέχει 500 μέτρα από το σταθμό από των Μηλεών.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Το τρένο λειτουργεί κάθε Σάββατο και Κυριακή και αναχωρεί από τις Μηλιές στις 15.00.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Μακρινίτσα.

Από τη στιγμή που φτάνεις στη Μακρινίτσα, νιώθεις πως βρίσκεσαι σε σκηνικό κινηματογραφικής ταινίας (να αναφέρουμε πως παλαιότερα το χωριό υπήρξε το σκηνικό για να γυριστεί η ταινία «Η δασκάλα με τα χρυσά μαλλιά» με πρωταγωνιστές τους Αλίκη Βουγιουκλάκη -Δημήτρη Παπαμιχαήλ).

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Πλακόστρωτα καλντερίμια, νεοκλασικά αρχοντικά, και μια απίστευτη θέα προς τον Βόλο και τον Παγασητικό που δεν χορταίνεις να κοιτάς. Δεν την ονομάζουν τυχαία “το μπαλκόνι του Πηλίου”.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.
Η θέα απο την Μακρινίτσα προς το Βόλο την νύχτα.

Η Μακρινίτσα δεν χρειάζεται πρόγραμμα. Απλώς περπατάς. Οι βόλτες στα στενά της, ανάμεσα σε ανθισμένες αυλές, πετρόχτιστα σπίτια και γάργαρα νερά που κυλούν στις άκρες των δρόμων, είναι από μόνες τους μια εμπειρία.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Τα παιδιά εντυπωσιάστηκαν με τα παλιά παραδοσιακά μαγαζάκια: σαπούνια από ελαιόλαδο, βότανα, μέλια και σπιτικά λικέρ που μοσχοβολούσαν.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Και φυσικά, η πλατεία της Μακρινίτσας! Σκιά από τεράστια πλατάνια, πέτρινα παγκάκια, μαγαζάκια με χειροποίητα γλυκά…

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Στάση θα κάνετε στο παραδοσιακό καφενείο του «Θεόφιλου» -μάλιστα στο εσωτερικό χώρο υπάρχει τοιχογραφία από τον Θεόφιλο και αξίζει να τη δείτε από κοντά.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Η Μακρινίτσα είναι περισσότερο από ένα ωραίο χωριό. Είναι ένα μικρό μάθημα για το πώς τα απλά πράγματα (μια θέα, ένα γλυκό, μια βόλτα) φέρνουν χαρά.

Ζαγορά.

Υπάρχουν μέρη που δεν κραυγάζουν «τουρισμός», αλλά σου μιλούν ψιθυριστά με εικόνες, αρώματα και απλότητα. Ένα τέτοιο μέρος είναι η Ζαγορά.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Παραδοσιακό χωριό, χτισμένο αμφιθεατρικά στις πλαγιές του Πηλίου, ανάμεσα σε μήλα, καστανιές και δροσερές πηγές, είναι ιδανικό για οικογένειες που αγαπούν το αυθεντικό.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Η Ζαγορά έχει πλατείες γεμάτες πράσινο, σκιερές βρύσες και παγκάκια.

Η Ζαγορά είναι διάσημη για τα μήλα Zagorin, και ειδικά αν πάτε τέλη καλοκαιριού, τα μήλα αρχίζουν να κοκκινίζουν στα δέντρα. Μην παραλήψετε να δοκιμάσετε φυσικούς χυμούς ή μαρμελάδες – ιδανικό δωράκι για το σπίτι!

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Στην Ζαγορά βρίσκεται ένα από τα σημαντικότερα ιστορικά μνημεία της νεότερης Ελλάδας: το Σχολείο του Ρήγα. Πρόκειται για το ιστορικό σχολείο όπου φοίτησε ο Ρήγας Φεραίος (Ρήγας Βελεστινλής), ο μεγάλος οραματιστής και πρωτοπόρος της Ελληνικής Επανάστασης.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Το σχολείο ιδρύθηκε το 1777 προσφέροντας υψηλού επιπέδου εκπαίδευση στα ελληνικά γράμματα, τις επιστήμες και τη φιλοσοφία. Ήταν από τα πιο σημαντικά πνευματικά κέντρα της εποχής, προσελκύοντας μαθητές από όλο το Πήλιο αλλά και από άλλες περιοχές.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Σήμερα, το κτήριο στεγάζει ένα μικρό αλλά καλοδιατηρημένο μουσείο, με εκθέματα όπως παλιά σχολικά βιβλία, χειρόγραφα, χάρτες, και αντικείμενα που σχετίζονται με τη ζωή και το έργο του Ρήγα. Η ατμόσφαιρα του χώρου αποπνέει σεβασμό και μνήμη, δίνοντας στον επισκέπτη την αίσθηση ότι ταξιδεύει πίσω στον χρόνο.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.
Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Πινακάτες & Βυζίτσα.

Κρυμμένα μέσα σε καστανιές και πλατάνια, τα χωριά Πινακάτες και Βυζίτσα είναι δύο από τους πιο αυθεντικούς και ατμοσφαιρικούς προορισμούς του Πηλίου.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Με πέτρινα καλντερίμια, αρχοντικά του 18ου αιώνα και θέα στον Παγασητικό, μοιάζουν να έχουν σταματήσει στον χρόνο.

Ιδανικά για πεζοπορία, χαλάρωση και φωτογραφίες με φόντο την παραδοσιακή πηλιορείτικη αρχιτεκτονική.

Μακρυρράχη Πηλίου.

Η Μακρυρράχη, σκαρφαλωμένη στις ανατολικές πλαγιές του Πηλίου, είναι ένα από τα πιο γοητευτικά και “αθόρυβα” χωριά του βουνού. Φημίζεται για τη φυσική της ομορφιά, την απίστευτη θέα στο Αιγαίο και τις παραδοσιακές της ρίζες.

Το χωριό είναι γνωστό και ως «το χωριό των λουλουδιών», αφού πολλοί κάτοικοί του καλλιεργούν λουλούδια και ανθοκομικά φυτά.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Αν βρεθείτε εκεί κοντάστις 15 Αυγούστου, πολύ πιθανό να παρακολουθήσετε κάποια τοπική έκθεση ή πανηγύρι.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Κισσός.

Ο Κισσός, φωλιασμένος στην καταπράσινη ανατολική πλευρά του Πηλίου, είναι ένα από τα πιο γραφικά και ιστορικά χωριά του βουνού. Περιτριγυρισμένος από δάση, καστανιές και καρυδιές, δικαιολογεί το όνομά του: απλώνεται σαν “κισσός” στις πλαγιές του βουνού με θέα στο Αιγαίο.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Κεντρικό στολίδι του χωριού είναι ο εντυπωσιακός ναός της Αγίας Μαρίνας (17ος αιώνας), με ξυλόγλυπτο τέμπλο, νωπογραφίες και σπάνιες εικόνες.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Μπροστά του απλώνεται η γραφική πλατεία, με θεόρατα πλατάνια και παραδοσιακά καφενεία.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Το Πήλιο δεν είναι μόνο βουνό, πλατείες και καλντερίμια. Είναι κι ένας καλοκαιρινός θησαυρός με παραλίες που μοιάζουν εξωτικές, αλλά με ελληνική ψυχή. Αν ταξιδεύετε με παιδιά ή απλώς θέλετε  ένα μέρος με καθαρά νερά, φυσική σκιά και ησυχία, αυτές είναι οι παραλίες που ξεχωρίσαμε. Κάθε μία έχει κάτι ξεχωριστό να προσφέρει!

Μυλοπόταμος.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Με τους εντυπωσιακούς βράχους, τα τυρκουάζ νερά και την «τρύπα» στο βράχο που ενώνει τις δύο παραλίες, είναι από τις πιο δημοφιλής παραλίες του Πηλίου.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Ιδανικά πηγαίνετε πρωί για σκιά και λιγότερο κόσμο. Έχει αρκετά σκαλιά και για αυτό να έχετε μαζί σας μόνο τα απαραίτητα.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Φακίστρα

Ακατοίκητη, μαγευτική και… μυστική, με απίστευτη ομορφιά και ησυχία.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Για να φτάσετε θα χρειαστεί να αφήσετε το αμάξι σας στο πάρκινγκ και να ξεκινήσετε για μια πεζοπορία 20 λεπτών σε ένα κατηφορικό μονοπάτι. Συνιστάται να φοράτε αθλητικά παπούτσια. Παροχές στην παραλία δεν υπάρχουν, οπότε φροντίστε να έχετε μαζί σας όλα τα απαραίτητα.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Αριστερά από το πάρκινγκ ξεκινάει ένα μονοπάτι με την πινακίδα «Κρυφό σχολειό». Ακολουθώντας το φτάνει στο ξωκλήσι της Παναγίας Μεγαλομάτας, όπου κατά την Τουρκοκρατία λειτουργούσε το Κρυφό Σχολειό της Τσαγκαράδας.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Άγιοι Σαράντα

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Πλατιά αμμουδιά, εύκολη πρόσβαση και καθαρά νερά. Ακόμα μία εκπληκτική παραλία του Πηλίου.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Χορευτό

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Μία από τις μεγαλύτερες παραλίες, ιδανική για οικογένειες λόγω της εύκολης πρόσβασης και της άμμου. Έχει ταβερνάκια, ομπρέλες, ακόμα και οργανωμένο κομμάτι.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Νταμούχαρη.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Η παραλία Νταμούχαρη είναι μια από τις πιο γραφικές και αυθεντικές παραλίες του Πηλίου. Αποτελείται από δύο μικρούς όρμους – έναν με βότσαλα και έναν με φυσικό λιμανάκι – που προσφέρουν μοναδική θέα στο Αιγαίο και αίσθηση γαλήνης.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Η Νταμούχαρη φημίζεται για τα κρυστάλλινα νερά της. Επίσης, έχει γίνει γνωστή διεθνώς επειδή αποτέλεσε σκηνικό για την ταινία Mamma Mia!.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Καλά Νερά.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Η παραλία Καλά Νερά βρίσκεται στη δυτική πλευρά του Πηλίου, στον Παγασητικό κόλπο, μόλις 18 χλμ από τον Βόλο. Είναι μια από τις πιο οργανωμένες και εύκολα προσβάσιμες παραλίες της περιοχής, ιδιαίτερα δημοφιλής τόσο σε ντόπιους όσο και σε επισκέπτες.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.
Ηλιοβασίλεμα στα Καλά Νερά.

Διαθέτει αμμουδιά με ψιλό βότσαλο και ρηχά, ζεστά νερά – ιδανικά για οικογένειες με παιδιά. Κατά μήκος της παραλίας υπάρχουν πολλές ταβέρνες, καφέ, beach bars και καταλύματα, που προσφέρουν όλες τις ανέσεις.

Άγιος Ιωάννης.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Η παραλία του Αγίου Ιωάννη είναι μεγάλη, με λευκό βότσαλο και άμμο, και προσφέρει καταγάλανα, δροσερά νερά. Είναι καλά οργανωμένη, με ομπρέλες, ξαπλώστρες, beach bars, ταβέρνες και τουριστικά καταστήματα, διατηρώντας παράλληλα έναν ρομαντικό, γραφικό χαρακτήρα.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Από τον Άγιο Ιωάννη υπάρχει εύκολη πρόσβαση και σε άλλες φημισμένες παραλίες, όπως το Παπά Νερό και η Πλάκα, που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση με τα πόδια.

Top 5 Highlights του Πηλίου που θα μας μείνουν αξέχαστα

1. Αλεπούδες τη νύχτα – μια απρόσμενη συνάντηση

Ναι, καλά διαβάσατε! Στους ήσυχους δρόμους, τη νύχτα μπορεί να δείτε αλεπούδες να περιφέρονται! Δυστυχώς, μέχρι να προλάβετε να βγάλετε την φωτογραφική μηχανή, το πιο πιθανό να έχουν εξαφανιστεί…

2. Σπετσοφάι και Πηλιορίτικες Πίτες – οι γεύσεις του βουνού

Το Πήλιο είναι γαστρονομικός παράδεισος. Δοκιμάστε σπετσοφάι με παραδοσιακό λουκάνικο και πιπεριές – πικάντικο και πεντανόστιμο. Και φυσικά, χειροποίητες πίτες με χόρτα, τυρί, κολοκύθα ή μήλο – κάθε χωριό και η συνταγή του. Οι τελευταίες μάλιστα ήταν τόσο νόστιμες που μέχρι να προλάβω να βγάλω την φωτογραφική μηχανή, είχαν επίσης εξαφανιστεί!

3. Λιθόστρωτα δρομάκια – για βόλτες χεράκι χεράκι

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Τα λιθόστρωτα δρομάκια του Πηλίου είναι αναπόσπαστο κομμάτι της γοητείας του. Φτιαγμένα με φροντίδα από τοπική πέτρα, διασχίζουν παραδοσιακά χωριά, πλαγιές και δάση, ενώνοντας ανθρώπους και εποχές.

4. Πέτρινες στέγες – σαν σκηνικό από παλιά ελληνική ταινία

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Οι σκεπές στα πηλιορίτικα σπίτια είναι φτιαγμένες από πλάκες σχιστόλιθου – βαριές, αληθινές, με φυσική πατίνα. Αν τις κοιτάξετε από ψηλά, μοιάζουν σαν να βγήκαν από ζωγραφιά.

5. Πηγές με τρεχούμενο νερό – δροσιά, παιχνίδι, καθαρότητα

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Σε κάθε χωριό θα βρείτε πέτρινες βρύσες με παγωμένο νερό που κυλά όλο τον χρόνο. Γεμίστε παγουράκια, πλύνετε φρούτα, αφήστε τα παιδιά να παίξουν με το νερό – είναι αγνό, ζωντανό, και πιο καθαρό απ’ ό,τι φαντάζεστε.

Καλοκαιρινές διακοπές στο Πήλιο.

Αν ψάχνετε έναν προορισμό που να συνδυάζει ξεκούραση, επαφή με τη φύση και ομορφιά, τότε το Πήλιο είναι αυτό που χρειάζεστε.

Εμείς γυρίσαμε γεμάτοι εικόνες, μυρωδιές και το πιο σημαντικό: Αναμνήσεις…!

You may also like...

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *